Information is bad for knowledge

Published in

Senna Finances

10 min readMar 5, 2018

Preface

Zoals voorheen beloofd kom ik hierbij terug op een heuse eyeopener van een boek : “The black Swan — The impact of the highly improbable event” van Nassim Nicholas Taleb. Ik tracht de inhoud van dit boek te koppelen aan onze beslissingen binnen het huidige investerings-, ondernemings- en niet te versmaden belastingklimaat. Het boek kaart de effecten van het lot op de maatschappij aan, en de overschatting door éénieder van oorzaken, effecten en verklaringen.

Een black swan kenmerkt zich als volgt :

hoogst onwaarschijnlijk, onvoorspelbaar ;
zeer impactvol, positief dan wel negatief ;
en na afloop volgen er plausibele, nauwgezette en geruststellende verklaringen.

Indien we bovenstaande kenmerken van een black swan bestuderen moeten we besluiten dat er een impliciete begrenzing rust op onze ervaring, kennis en geheugen. Black swans maken hetgeen je (nog) niet weet namelijk veel relevanter dan hetgeen je wel reeds hebt geleerd of geduid. Mijn eerste gedachte verlegt zich naar het huidige extreme investeringsklimaat en zal een blik werpen op de knopen welke ondernemers, blootgesteld aan extreme onzekerheid, moeten doorhakken en hoe ze zich hierop best voorbereiden. Zijdelings focus ik ook op het herkennen en uitzoeken van zakelijke opportuniteiten door deze zelfde ondernemers, waarbij men als het ware de sprong zal wagen. Dit bruggetje leidt mij alvast naar de nog niet zo gekende regeling van de “Springplank naar zelfstandige”.

Springplank naar zelfstandige

De Belgische regering heeft met zijn “Springplank naar zelfstandige” sociale regelgeving zowat een Universeel BasisInkomen (U.B.I.)* light opgewekt. Waarbij de starter voorzien wordt van een vast inkomen zonder al te veel voorwaarden.

Een UBI light verschilt wel nog van een “echt” UBI, dit aangezien er :

aan de Springplank toch nog wat voorwaarden gekoppeld worden ;
geen blind vertrouwen in de begunstigde wordt gesteld ;
en deze inkomsten slechts tijdelijk van aard zijn.

Ik heb alvast vernomen dat de administratieve molen omnipresent blijft (extra C1C document) en een flinke portie geduld vereist. Maar wat omhelst het systeem nu juist ?

Men kan zijn recht op werkloosheidsuitkeringen gedurende 12 maanden behouden, en hier bovenop een zelfstandige nevenactiviteit opstarten. De overheid biedt werklozen hierbij dus een timeframe van 12 maanden om de zelfstandige activiteit uit te bouwen tot een vlot opererende zaak, zonder cashflow perikels voor de starter. Men geniet niet alleen van dit verzekerde basisinkomen, alsook kan men zich beroepen op de verlaagde persoonlijke sociale bijdragen voor zelfstandigen in bijberoep … een dubbel voordeel dus voor onze starter-werkloze!

Het nobel doel van de Springplank, namelijk het motiveren van werklozen met een ondernemingsidee, valt echter niet volledig samen met het doel van een UBI … beide systemen nopen dan wel de tewerkstelling van de beroepsbevolking te vergroten, alleen zorgt een “echte” UBI pas reëel voor de administratieve vereenvoudiging en de hierbij gepaard gaande besparing binnen de sociale zekerheid. Bovendien kan dit systeem een incentive vormen om ontslagen te worden voor men zijn zelfstandige activiteit aanvangt en dus niet echt compatibel met diegenen die ook “springen” door zelf hun baan op te zeggen en een zelfstandige activiteit aanvatten.

Kortom, een zeer mooi initiatief dat best toegankelijk wordt gemaakt voor éénieder waar het ondernemend bloed kruipt waar het niet gaan kan!

Unknown unknowns

Als raadgever van o.a. jonge KMO’s krijg ik vaak de vraag toegespeeld wanneer het moment is aanbeland om een FTE in dienst te nemen of investeringen aan te gaan, eventueel gekoppeld aan een vorm van financiering. Niettegenstaande de uiteindelijke beslissing enkel bij het bestuur van een vennootschap kan liggen, bied ik graag gedetailleerde prognoses … alleen is waakzaamheid toch steeds geboden.

Oud VS defensieminister Donald Rumsfeld gaf jaren geleden een uiterst intrigerende persconferentie, voor een stukje dan toch, over de zoektocht naar massavernietigingswapens in Irak. Hij gaf eenieder een lesje kennisleer en duidde hierbij de :

known knowns : dingen die we weten dat we ze weten. Denk hierbij aan het startkapitaal dat we verzamelen voor de opstart van een project, de resultaten uit een marktonderzoek naar de afzetmarkt voor onze diensten/producten, de kwaliteit van onze dienstverlening en ingesteldheid, …
known unknowns : we zijn er ons van bewust dat we bepaalde dingen niet weten. De werkelijke omzetting van resultaten uit een marktonderzoek in de praktijk, de Customer Acquisition Cost (C.A.C.) en de hiermee gepaard gaande marketingkosten, het verloop van leveranciers en personeel, de volatiele wetgeving, …
unknown knowns : dingen die we niet weten dat anderen weten. Leveranciers kunnen onze niche ondermijnen en copy-pasten, banken kunnen beslissen kredietlijnen opnieuw in te trekken, de kans op recurring customers (cruciaal voor iedere start-up!) kan worden teruggedrongen door grotere prijsbrekers, …
unknown unknowns : dingen die we niet weten, die we niet van onszelf weten … ???

Je hoofd tolt … no worries, had ik eerst ook. Maar je kunt alvast beamen dat de laatste categorie ons het meest kan opbreken of nog opleveren, zoals in de inleiding besproken … een black swan hoeft niet enkel negatief uit te draaien. Nu bestaan er handelingswijzen om ook de unknown unknowns op te sporen, alleen moeten we er actief naar op zoek gaan en ons verplaatsen uit onze beknellende cocon van actuele gegevens/data … en daar knelt het schoentje vaak.

Zulke actieve opsporingen dien je op jezelf af te roepen in je rol van zaakvoerder, werkgever, ondernemer, strategist, investeerder, adviseur, expert of partner. Je zoekt naar hetgeen je weet en hierbij stoot je op wat nieuws over hetgeen erbij hoort => een toevallige ontdekking waarnaar je niet op zoek was a.k.a. “Serendipity” (leuke film trouwens!). Dit is men name hetgeen succesvolle ondernemers onderscheidt van C.E.O.’s : jezelf afzonderen van de dagdagelijkse bezigheden en je constant bevragen over de werking of uitwerking van je dienst/product.

We droppen het in een Exceletje

Hoe kunnen we de toekomst voorspellen o.b.v. historische cijfers of nog … hoe kunnen we ons voor de onbegrensde toekomst baseren op de gegevens uit het begrensde verleden ?

Boekhoudperiodes kunnen dan wel te kort zijn om te concluderen of men al dan niet goed bezig is, maar deze uitweiden naar de hoogst onzekere (korte en verre) toekomst blijkt verre van ideaal. Forecasts van bv. cashflows of winstmarges van bedrijven winnen constant aan belangrijkheid door de eenvoud ze te projecteren in Excel en deze cijfers gebruiken we dan als anker voor investeringsbeslissingen.

Men gaat er hierbij vanuit dat het bedrijf langzaam maar zeker “groeit”, een lineaire groei vormt een heuse gouden standaard bij projecties, niettegenstaande er diverse gray swans/schokken kunnen optreden waarvoor de bedrijfsleiding zich moet beduchten :

robotisering in de autoassemblage
blockchain voor de notaris
zelfrijdende wagens voor de taxichauffeur
stringentere belastingwetgeving waarbij fiscale vluchtroutes wegvallen voor multinationals en er op de dividenduitkeringen aan hun aandeelhouders moet beknibbeld worden
digitalisering voor de accountant (Universal Business Language) en dus een grote verschuiving van het huidige, oubollige verdienmodel
…

Also read : https://sennafinances.be/risk-losing-short-term-or-almost-certainly-lose-long-term-2ba87bbfc24e

Dient men boekhoudkundige winsten uit het verleden, welke gebaseerd zijn op kunstmatige boekhoudkundige richtlijnen, dus niet te onderwerpen aan een heuse kwaliteitscontrole voordat men ze in Excel dropt en projecteert naar de (hoogst) onzekere toekomst toe? Kan men het bedwelmend effect van zulke Excel projecties niet beter temperen? Hierbij zou men geprojecteerde winsten onderwerpen aan een zo breed mogelijke risico-analyse, denk maar aan verstrengde regelgeving binnen je core-business, zoals bv. de bank-, verzekerings-, zonnebank- of gokcentra of bovenstaande bullets.

Zogenaamde stresstesten worden door de Europese Centrale Bank (E.C.B.) wel opgelegd aan bankinstellingen, soortgelijke stresstesten kunnen ook worden opgelegd aan ondernemingen. Dit kan dan worden uitgeoefend door uw lieftallige maar onafhankelijke externe boekhouder-fiscalist.

Op zijn minst dient er gebruik gemaakt te worden van foutenmarges. Momenteel gebeurt dit geenszins, mijn aanbeveling duidt op 3 oorzaken :

variabiliteit is belangrijk, men dient investeringsbeslissingen op te stellen aan de hand van een window van uitkomsten in plaats van verankerde projecties, een geprojecteerde cashflow kan als sneeuw voor de zon verdwijnen indien de brutomarges onder druk komen te staan door nieuwe ontwikkelingen, verkopen tegenslaan door werken in de straat, het business model een langzame dood tegemoet gaat ;
forecast degradation over het hoofd zien, de waarde van een projectie verschrompelt jaar na jaar. Een forecast 1 jaar in de toekomst zal steeds betrouwbaarder blijken dan 5 jaar in de toekomst ;
een misvatting van de willekeurigheid van variabelen in een financiële projectie : je voorziet personeel … maar hoe vind je de ware ? Hoeveel kost die persoon ? Zal die persoon lang blijven ? Na hoeveel levert die persoon een meerwinst op voor het bedrijf ? Zal die persoon in een depressie belanden en de vennootschap uiteindelijk verlies opleveren i.p.v. meerwinst ?

In het boek haalt men het fantastische en tot introspectie nopende voorbeeld aan van het casinowezen … waar de voornaamste risico’s voor de winstgevendheid en levensvatbaarheid helemaal niet in de normale bedrijfsuitvoering lagen en dus ook niet in het gezichtsveld van de modale investeerder/aandeelhouder/obligatiehouder/bedrijfsleider. Neen, hier lagen de voornaamste risico’s in :

het wegvallen van een grote omzetstroom door de aanval van een tijger op 1 van zijn begeleiders (Sigfried & Roy) ;
of nog een poging tot bomaanslag door een ex-werknemer ;
alsook een grove inbreuk op de belastingwetgeving door de CFO hetgeen resulteerde in een gigantische non-compliance belastingboete en bijna het verlies van de goklicentie.

Men moet als ondernemer bovenal blijven dromen en knokken, maar desgevallend ook uitkijken voor de tunnelvisie welke men vooropstelt bij het forecasten van historische data naar de toekomst toe. Kennis over voorgaande jaren werkt vaker beknellend en belemmert het zicht op toekomstige gebeurtenissen. We overschatten hetgeen we weten, en onderschatten de black swans. Koppel dit aan de menselijke voorkeur voor bevestiging en de hardnekkigheid van eigen ideeën te volgen, en we komen uit op een gigantische tunnel waarbij we ons beperken tot 1 enkele uitkomst … de succesvolle.

“Experteasen”

Ook bij het te rade gaan bij experten/adviesverleners dienen we aandachtig te blijven. Waarbij deze zich vaak vernauwen tot 1 enkel gedeelte of metric, denk maar aan de ratio vlottende activa/schulden of de schuldgraad welke kredietbeoordelaars binnen een bank vaak opmaken en zich hiertoe beperken bij de beoordeling tot het toestaan van een krediet, of nog focussen op de eigen inbreng bij het aanvragen van een hypothecaire lening. Denk voorts terug aan de intrestvoeten die volledig zijn weggezakt … werden deze vooropgesteld in de prognoses van de verdisconterende winsten voor investeringen in ondernemingen 5 jaar terug? Neen, bijna niemand had dit ingecalculeerd waardoor de aandelenmarkten gedurende de afgelopen periode positief gecorrigeerd werden : een multiple op deze winstcijfers vormt namelijk in 99% van de gevallen de ratio bij aandelenwaarderingen en dus bedrijfsquoteringen. In de afgelopen 5 jaren sinds het afsluiten van ons woonkrediet werd er steevast door experten allerhande gewaarschuwd voor stijgende rentes (bankdirecteurs, nieuwsankers, beursanalisten, …) … niets bleek minder waar te zijn. De keuze voor een variabele rente hebben we ons alvast nog niet beklaagd. Nader verklaard : rentevoeten worden opgetrokken wanneer de levensstandaard duurder wordt … maar bedenk je hierbij dat er in verschillende belangrijke sectoren (mobiliteit, voeding, onderwijs, …) disrupterende machten aan het werk zijn die totaal niet bezig zijn met winst genereren waardoor producten vaak niet in prijzen stijgen. Deze auteur juicht dit toe, laat ze maar ruim opportuun forecasten, hun veel te grote investeringen zullen onze goedkope smartphones en taxiritten subsidiëren. De reden dat de vrije markt nog steeds het best werkende economische systeem vormt is dankzij de optie tot trial & error, geruggesteund door beperkte aansprakelijkheid. Geweldig systeem dat wat is doorgeslagen bij de US tech giganten, maar dient te worden verrekend in prognoses!

Also read : https://sennafinances.be/de-belangrijkste-uitvinding-ooit-bc1825caeff6

De vicieuze cirkel is en blijft echter de nieuwe voorspellingen met tegengestelde uitwerkingen, weder gevolgd door nieuwe verklaringen/antwoorden en geen retrospectie whatsoever. Laat je dus ook niet teveel leiden door de overvloed van statistische gegevens en de tekortkomingen van experten (vaak gekneld binnen 1 aspect van het geheel). Vorm zelf een helicopterview en hou rekening met alle factoren. Ik stel sinds kort steevast een pro-contra lijstje op bij iedere noemenswaardige beslissing, dit helpt alvast voor de serene en onderbouwde argumentatie, dewelke ik later kan inkijken/op kan terugvallen.

Final thoughts

Een vooruitzicht is slechts wat het is … een zicht en dat kan nu eenmaal helder, kortzichtig, vertroebeld of bijna blind vertrouwend zijn. Een investeringsbeslissing met een kleine kans tot succes wordt verrassend genoeg vaak genomen, dit is echter niet steeds een slechte beslissing. Slechts indien de kans op gigantisch succes voldoende groot is om deze investering te kunnen verantwoorden spreekt men van een weloverwogen zet.

Ik besluit door te verwijzen naar volgende 2 aandachtspunten bij het nemen van ondernemingsbeslissingen en het nemen van een weloverwogen zet :

het constante zoeken naar bevestiging (confirmation bias), naar hetgeen onze kennis bevestigt moet worden teruggedraaid. Stel pro-contra lijstjes op en ga in discussie met stakeholders.
het storytellen is en blijft een mes dat langs 2 kanten snijdt. Men zegt vaker : “Ideas come and go, stories stay”. Denk maar aan Amazon’s verhaal : “Becoming the earth’s biggest store”, waarbij men de aandacht verdringt van de gigantische verliezen die ze leiden binnen de retailbranche. Word to the wise : Amazon kun je niet typeren binnen de doorsnee bedrijfsvoering, want het teert op “patient capital” (aandeelhouders die de op korte termijn niets verwachten en aan Top-Down Analysis*** doen) en vooral op hun diensten in de cloud (Amazon Web Services) dewelke gigantische winsten genereren. Gebruik binnen je KMO zowel je gezond verstand als emoties, beide poppen voor een reden op!

Vanaf heden zullen mijn blogposts steeds verwijzen naar een bepaalde song binnen mijn Spotify playlist welke de achterliggende gedachte van het artikel moet weergeven of een link vertonen met het onderwerp, hierbij “Blind leading the blind” van Mick Jagger.

Footnotes

*een UBI tracht een oplossing te bieden aan de op handen zijnde golf van werkloosheid en minder tewerkstelling in de Westerse wereld welke zijn intrede zou moeten maken t.g.v. de globalisering, robotisering & kunstmatige intelligentie; dit door voor een bodem te zorgen in de inkomensdistributie. In zijn zuiverste vorm beoogt deze een van overheidswege vaste onbelaste inkomensstroom te bieden voor iedereen die tot de beroepsbevolking behoort of zou kunnen behoren maar uit de boot valt … geen onderscheid tussen werkloze, ambtenaar, bediende, arbeider, zelfstandige, … Op heden blijft het louter een idee maar verschillende kanjers hebben zich achter het idee geschaard waaronder long-time voortrekker en bekend Belgisch econoom Philippe Van Parijs.

**Key Performance Indicators

***hierbij kijkt men eerst naar “the bigger picture”, vooraleer men zich bekommert om meer “triviale” zaken als winstmarge, cashflow, …

For more great information, www.sennafinances.be